Przemysł 4.0 w ostatnich kilku latach stał się tematem wielu debat i konferencji. Określa się go nową rewolucją przemysłową – czwartą rewolucją po mechanizacji, elektryfikacji i automatyzacji. W tych warunkach niezwykle cenne są wszelkie inicjatywy łączące tradycje zawodowe z nowymi trendami na rynku produktów i usług. Nowoczesne rozwiązania są dziś niezbędne także dla rzemiosła.
Przemysł 4.0 jest zbiorczą koncepcją, w której następuje integracja ludzi oraz sterowanych cyfrowo inteligentnych maszyn i systemów z internetem oraz technologiami informacyjnymi. Jest ona kolejnym etapem rozwoju społeczno-gospodarczego. To, co ją różni od poprzednich, to tempo zmian. Opierając się na doświadczeniach innych państw, można zauważyć, że cyfryzacja, innowacje technologiczne i technologia robotyczna to najważniejsze narzędzia Przemysłu 4.0, które wpłyną na funkcjonowanie poszczególnych firm i przedsiębiorstw. Często za element inicjujący jego rozwój jest uważana koncepcja internetu rzeczy (IoT). Szacuje się, że do 2020 r. do internetu zostanie podłączonych 30 – 50 mld urządzeń.
Nowoczesność również w rzemiośle!
Chociaż rzemiosło jest specyficznym rodzajem działalności, do wykonywania której są potrzebne udokumentowane kwalifikacje, przedsiębiorstwa rzemieślnicze zrozumiały obecne trendy. Automatyzacja oznacza wsparcie pracowników i przyczynianie się do wzrostu wydajności i łatwiejszego planowania przyszłości. Skutkuje to wysokim poziomem akceptacji rozwiązań z wykorzystaniem maszyn. Lekkie roboty asystujące w produkcji weszły już do codzienności przemysłowej i w nadchodzących latach zaskoczą kolejnymi możliwościami.
Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią istotną część polskiej gospodarki. W tym sektorze przedsiębiorstwa rzemieślnicze odgrywają kluczową rolę. <w linii>W Związku Rzemiosła Polskiego zrzeszonych jest ok. 300 tys. przedsiębiorstw, z definicji mających charakter rodzinny, kolejnych 300 tys. wywodzi swój rodowód z rzemiosła. Są nimi także spółki cywilne osób fizycznych mających udokumentowane kwalifikacje do działalności gospodarczej w imieniu i na rachunek tworzących ją wspólników.
Cyfryzacja oferuje rzemiosłu, m.in.: poszerzenie zakresu usług, automatyzację zadań, uproszczenie procesów pracy oraz zwiększenie bezpieczeństwa. Na podstawie opinii 25 izb regionalnych, 2 izb branżowych, 16 wybranych cechów rzemieślniczych zrzeszających największą liczbę członków oraz ponad 200 firm działających w Polsce w najważniejszych grupach branży rzemieślniczej, wprowadzenie cyfryzacji umożliwiło m.in.: przejście z systemu papierowego do elektronicznego, polepszyło przepływ informacji, umożliwiło konwersję danych analogowych na cyfrowe, wspomogło procesy technologiczne, zwiększyło elastyczność komunikacji, reklamy, szkoleń.
Świadomość potrzeby wprowadzania innowacji technicznych, technologii robotycznych oraz szeroko pojętej cyfryzacji jest zauważalna w większym stopniu w przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 9 osób. Zgodnie z danymi GUS 48,2% przebadanych przedsiębiorców z sektora mśp postrzega technologie informacyjno-komunikacyjne jako istotne bądź kluczowe do własnego rozwoju. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą skorzystać z cyfryzacji, w szczególności dzięki większemu wsparciu oraz ciągłemu szkoleniu pracowników.
Natomiast mikroprzedsiębiorstwa mają trudności z dostępem do zasobów finansowych, co w istotny sposób ogranicza ich potencjał rozwojowy. Wiele z nich świadczy bezpośrednio na rzecz konsumentów usługi, których nie można zastąpić w pełni rozwiązaniami cyfrowymi.
Według raportu „O biznesie rodzinnym głosem sukcesorów. Różne ścieżki, te same priorytety” tylko 7% przedstawicieli młodego pokolenia uważa, że ich firma rodzinna ma strategię biznesową dostosowaną do czasów transformacji.
Nieunikniona przyszłość
Rzemiosło powinno dążyć do ciągłych inwestycji w automatyzację, robotyzację oraz szkolenie zasobów ludzkich. Nie będzie cyfrowego świata bez szkoleń. W większości firm zajmujących się usługami i pracą fizyczną są zatrudnieni fachowcy w starszym wieku. Oni również muszą nabyć pewne podstawowe umiejętności, ponieważ w przeciwnym razie fizyczne istnienie ich firm może zostać zagrożone. Chociaż cyfryzacja stworzy nowe miejsca pracy, to w niektórych branżach około dwa razy więcej zadań zniknie niż powstanie. Samo wsparcie ze strony państwa jest kluczowe, jednak bez oddolnej inicjatywy przedsiębiorców nie przyniesie spodziewanego rezultatu. Niezbędne będzie dla nich także wprowadzenie zmian w modelach biznesowych, sposobach planowania długoterminowych strategii czy też zarządzania zasobami ludzkimi.
Wprowadzanie idei Przemysłu 4.0 jest nieuniknioną przyszłością dla rzemieślników. Powinni oni jednak rozsądnie sięgać po możliwości, jakie daje czwarta rewolucja i korzystać z nich, gdy są pewni, że wprowadzone rozwiązania przyniosą wymierne korzyści i zostanie zachowana tradycja polskiego rzemiosła.
Należy mieć na uwadze, że Przemysł 4.0. może przynieść nie tylko pozytywne efekty. Powszechne wdrażanie Internetu Rzeczy zwiększa podatność podmiotu na atak dokonany drogą cyfrową. Dążąc do rozwoju cywilizacyjnego, pamiętajmy, że powodzenie tego projektu zależeć będzie od zadbania o fundamenty.
Obecnie tą podstawą jest właśnie cyberbezpieczeństwo. Polskie firmy muszą szukać źródeł przewagi konkurencyjnej w oryginalnych, autorskich rozwiązaniach i zagospodarowywaniu nisz rynkowych. Im bardziej kompleksowo podejdziemy do tematu Przemysłu 4.0, tym większe korzyści będziemy mieli z jego wdrożenia. Przemysł 4.0 to oprócz wyzwań także szanse dla naszego kraju, pod warunkiem, że je wykorzystamy.
dr hab. Jan Klimek, wiceprezes Związku Rzemiosła Polskiego, prof. SGH, dyrektor Instytutu Przedsiębiorstwa, kierownik Zakładu Przedsiębiorstwa Rodzinnego Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej
